ดอกไม้

      ถ้าจะพูดถึงการกราบไหว้บูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์หรือพระ สิ่งที่นอกเหนือจากธูปเทียน การตั้งจิตอธิษฐาน ที่เป็นกุศลแล้ว สิ่งสำคัญที่เราจะขาดไม่ได้เลยนั่นก็คือ “ดอกไม้”

      ถ้าจะพูดถึงการกราบไหว้บูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์หรือพระ สิ่งที่นอกเหนือจากธูปเทียน การตั้งจิตอธิษฐาน ที่เป็นกุศลแล้ว สิ่งสำคัญที่เราจะขาดไม่ได้เลยนั่นก็คือ “ดอกไม้”โดยเฉพาะดอกไม้ที่เราเลือกใช้บูชาพระนั้นจะต้องเป็นดอกไม้ที่สดใหม่ สวยงาม ต้องมีความพิถีพิถันในการเลือกดอกที่งามเป็นพิเศษเพื่อมาถวายหรือบูชาต่อพระ โดยมีความเชื่อว่าดอกไม้ถวายพระจะต้องงามๆ ก็จะช่วยให้ชีวิตเราสวยงามตามไปด้วยดังดอกไม้ หากเราเลือกดอกไม้ที่เหี่ยวเฉามา ชีวิตก็โรยราตามดอกไม้เช่นกัน

เทียน

จุดเทียน 2 เล่ม เพื่ออะไร ?

            

 คนไทยนิยมจุดเทียน 2 เล่ม บูชาพระรัตนตรัย   โดยมีจุดมุ่งหมาย คือ

การจุดเทียน 2 เล่ม  เพื่อบูชาพระธรรม

       จุดเทียน 2 เล่ม  หมายถึงบูชา
1.พระวินัย สำหรับฝึกกายและวาจาให้เป็นระเบียบเรียบร้อย
2.พระธรรม สำหรับอบรมจิตใจให้สงบ ระงับความชั่วทุกชนิด

      เทียนเปรียบเสมือนแสงสว่าง ที่จุดเพื่อกำจัดความมืดในสถานที่นั้นให้หมดไป และเปรียบเสมือนพระธรรมคำสั่งสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ที่กำจัดความมืด คือ กิเลส  และเกิดแสงสว่าง คือ ปัญญา

ธูป

การจุดธูป 3 ดอก เพื่อบูชาพระพุทธเจ้า

โดยมีความหมายว่า  เช่น

เพื่อบูชาพระพุทธเจ้า ผู้มีพระคุณ 3 ประการ คือ

1.พระปัญญาคุณ
( พระปัญญา : พระปรีชาญาณที่รอบรู้ทั่วไปในสภาวธรรมที่จริงและไม่จริง )

2.พระวิสุทธิคุณ
( พระบริสุทธิ์ : การทำพระองค์ให้หมดสิ้นอาสวกิเลส )

3.พระมหากรุณาธิคุณ
( พระคุณที่เป็นส่วนพระกรุณาสั่งสอนสรรพสัตว์ให้พนจากทุกข์

คุณค่าด้านกลวิธีการแต่ง

๑.     การเลือกสรรคำเหมาะกับเนื้อเรื่อง กวีเลือกสรรถ้อยคำนำมาใช้ได้อย่างไพเราะเหมาะสม

๒.   การเลือกสรรคำที่มีเสียงเสนาะ กวีใช้ความงามและเสียงเสนาะในการอ่าน นอกเสียงโดยการใช้สัมผัสอักษรละสัมผัสสระ ได้แก่ สัมผัส การเล่นคำ

๓.    ภาพพจน์ กวีใช้การเปรียบเทียบแบบอุปมาเพื่อให้ผู้อ่านเห็นภาพชัดเจนขึ้น

              เมื่อประมวลความดีเด่นด้านเนื้อหาและวรรณศิลป์แล้ว คำนมัสการคุณานุคุณจึงถือว่ามีความครบเครื่องในเรื่องคุณค่าทางวรรณกรรม ควรแก่การท่องจำ เพื่อเป็ยเครื่องช่วยกำกับกาย วาจา ใจ และเตือนสติให้ทุกคนโดยเฉพาะเยาวชนไทยได้สำนึกและน้อมรำลึกถึงพระคุณของพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ บิดามารดา และครูอาจารย์ สมดังเจตนารมณ์ของพระยาศรีสุนทรโวหาร ผู้ประพันคำนมัสการคุณา

บทวิเคราะห์

คุณค่าด้านเนื้อหา

๑.     คำนมัสการพระคุณ มีเนื้อหาสำคัญคือ การสรรเสริญพระคุณของพระพุทธเจ้า

๒.   คำนมัสการพระธรรมคุณ พระธรรมคือ คือคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า

๓.    คำนมัสการพระสังฆคุณ ถ้าพรพุทธองค์ไม่ได้ทรงสถาปนาคณะสงฆ์ขึ้นหลักธรรมที่พระพุทธองค์ทรงค้นพบย่อมสูญสิ้นไปพร้อมกับเสด็จดับขันธ์ปรินิพาน

๔.    คำนมัสการมาตาปิตุคุณ มารดาบิดาเป็นผู้มีพระคุณก่เราเพราเป็ผู้ให้กำเนิดและเลี้ยงดูเราโดยไม่หวังผลตอบแทน

๕.    คำนมัสการอาจริยคุณ เนื่องด้วยครูอาจารย์เป็นผู้มีพระคุณแก่เราเพราะเป็นผู้อบรมสั่งสอนและถ่ายทอดวิชาความรู้ให้แก่เรา

คำนมัสการอาจริยคุณ

อินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑

อนึ่งข้าคำนับน้อม

ต่อพระครูผู้การุณย์

โอบเอื้อและเจือจุน

อนุศาสน์ทุกสิ่งสรรพ์

ยัง บ ทราบก็ได้ทราบ

ทั้งบุญบาปทุกสิ่งอัน

ชี้แจงและแบ่งปัน

ขยายอรรถให้ชัดเจน

จิตมากด้วยเมตตา

และกรุณา บ เอียงเอน

เหมือนท่านมาแกล้งเกณฑ์

ให้ฉลาดและแหลมคม

ขจัดเขลาบรรเทาโม

หะจิตมืดที่งุนงม

กังขา ณ อารมณ์

ก็สว่างกระจ่างใจ

คุณส่วนนี้ควรนับ

ถือว่าเลิศ ณ แดนไตร

ควรนึกและตรึกใน

จิตน้อมนิยมชม

คำนมัสการมาตาปิตุคุณ

 อินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑

                                       ข้าขอนบชนกคุณ                 ชนนีเป็นเค้ามูล

                                    ผู้กอบนุกูลพูน                      ผดุงจวบเจริญวัย

                                   ฟูมฟักทะนุถนอม                 บ บำราศนิราไกล

                                   แสนยากเท่าไรไร                  บ คิดยากลำบากกาย

                                   ตรากทนระคนทุกข์               ถนอมเลี้ยง ฤ รู้วาย

                                   ปกป้องซึ่งอันตราย                จนได้รอดเป็นกายา

                                   เปรียบหนักชนกคุณ               ชนนีคือภูผา

                                   ใหญ่พื้นพสุนธรา                   ก็ บ เทียบ บ เทียมทัน

                                    เหลือที่จะแทนทด                 จะสนองคุณานันต์                                                                                                              แท้บูชไนยอัน                        อุดมเลิศประเสริฐคุณ

                          

คำนมัสการพระสังฆคุณ

กาพย์ฉบัง ๑๖

สงฆ์ใดสาวกศาสดา

รับปฏิบัติมา

แต่องค์สมเด็จภควันต์

เห็นแจ้งจตุสัจเสร็จบรร-

ลุทางที่อัน

ระงับและดับทุกข์ภัย

โดยเสด็จพระผู้ตรัสไตร

ปัญญาผ่องใส

สะอาดและปราศมัวหมอง

เหินห่างทางข้าศึกปอง

บ มิลำพอง

ด้วยกายและวาจาใจ

เป็นเนื้อนาบุญอันไพ-

ศาลแด่โลกัย

และเกิดพิบูลย์พูนผล

สมญาเอารสทศพล

มีคุณอนนต์

อเนกจะนับเหลือตรา

ข้าฯ ขอนบหมู่พระศรา-

พกทรงคุณา-

นุคุณประดุจรำพัน

ด้วยเดชบุญข้าอภิวันท์

พระไตรรัตน์อัน

อุดมดิเรกนิรัติศัย

จงช่วยขจัดโพยภัย

อันตรายใดใด

จงดับและกลับเสื่อมสูญ ฯ

คำนมัสการพระธรรมคุณ

กาพย์ฉบัง ๑๖

                 ธรรมะคือคุณากร

ส่วนชอบสาธร

ดุจดวงประทีปชัชวาล

            แห่งองค์พระศาสดาจารย์

ส่องสัตว์สันดาน

สว่างกระจ่างใจมล

            ธรรมใดนับโดยมรรคผล

เป็นแปดพึงยล

และเก้านับทั้งนฤพาน

            สมญาโลกอุดรพิสดาร

อันลึกโอฬาร

พิสุทธิ์พิเศษสุกใส

            อีกธรรมต้นทางครรไล

นามขนานขานไข

ปฏิบัติปริยัติเป็นสอง

            คือทางดำเนินดุจครอง

ให้ล่วงลุปอง

ยังโลกอุดรโดยตรง

            ข้าขอโอนอ่อนอุตมงค์

นบธรรมจำนง

ด้วยจิตและกายวาจาฯ                   

คำนมัสการพระพุทธคุณ

   อินทรวิเชียรฉันท์ ๑๑

                                             องค์ใดพระสัมพุทธ              สุวิสุทธะสันดาน

                                             ตัดมูลกิเลสมาร                   บ่มิหม่นมิหมองมัว

                                             หนึ่งในพระทัยท่าน             ก็เบิกบานคือดอกบัว

                                             ราคีบ่พันพัว                         สุวคนธะกำจร

                                             องค์ใดประกอบด้วย            พระกรุณาดังสาคร

                                             โปรดหมู่ประชากร              มละโอฆะกันดาร

                                             ชี้ทางบรรเทาทุกข์                และชี้สุขเกษมสานต์

                                             ชี้ทางพระนฤพาน                อันพ้นโศกวิโยคภัย

                                            พร้อมเบญจพิธจัก-              ษุจรัสวิมลใส

                                             เห็นเหตุที่ใกล้ไกล               ก็เจนจบประจักษ์จริง

                                            กำจัดน้ำใจหยาบ                 สันดานบาปแห่งชายหญิง

                                            สัตว์โลกได้พึ่งพิง                มละบาปบำเพ็ญบุญ

                                            ลูกขอประณตน้อม              ศิรเกล้าบังคมคุณ

                                            สัมพุทธการุญ-                    ยภาพนั้นนิรันดร ฯ

ประวัติผู้แต่ง

          พระยาศรีสุนทรโวหาร (น้อย อาจารกูร) เป็นนักปราชญ์คนสำคัญของไทยในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ท่านได้รับการยกย่องว่าเป็นผู้รอบรู้ในวิชาภาษาไทยและได้ชื่อว่าเป็นข้าราชการที่จงรักภักดีต่อพระมหากษัตริย์ ทั้งยังเป็นครูที่เปี่ยมด้วยคุณธรรม อุทิศชีวิตเพื่อพัฒนาการศึกษาของชาติอีกด้วย

ความเป็นมา

คำนมัสการคุณานุคุณที่คัดมาให้ศึกษามีเนื้อหาแบ่งออกเป็น๕ ตอนแต่ละตอนมีที่มาจากคาถาภาษาบาลี ดังนี้

คำนมัสการพระพุทธคุณ : อะระหัง สัมมาสัมพุทโธ ภะคะวา, พุทธัง ภะคะวันตัง อภิวาเทมิ

-พระผู้มีพระภาคเจ้า, เป็นพระอรหันต์ดับเพลิงกิเลสเพลิงทุกข์สิ้นเชิง ตรัสรู้ชอบได้โดยพระองค์เอง..เพิ่มเติม